Arazi üzerine kurulacak solar sistemler için ilk etapta; arazinin marjinal raporlu, verimsiz ve çorak olması yani tarım arazisi olmaması gerekir. Ayrıca arazi, en yakın elektrik orta gerilim hattına en fazla 1000 metre uzaklıkta, tercihen güneye bakan düz veya düşük eğimli olmalıdır. Güneş enerjisinden elektrik üretimine uygun bölge ve illerde yapılması da önem teşkil eder.

Güneş enerjisi panelleri, güneşin doğduğu her gün üretim yapar. Paneller sadece gece üretim yapmaz. Kapalı havalarda üretim bir miktar düşse dahi devam eder.

Ülkemiz, genel olarak güneş enerjisinden yararlanma adına oldukça elverişlidir. Ancak öne çıkan bölgeler arasında İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Ege ve Akdeniz Bölgesi’ni sayabiliriz.

Panellerin düzenli bakımı ve temizliği sağlandığında, 30 yıldan daha uzun bir süre boyunca enerji üretilmesi mümkündür.

Panel sistemleri olumsuz hava koşullarından etkilenmeyecek şekilde tasarlanmaktadır.

Güneşten gün boyu yararlanmak amacıyla sistemlerin güneye bakması önem teşkil eden konular arasındadır. Zorunlu durumlarda ise kolektörler güneyden maksimum 15-20 derece sapacak şekilde konumlandırılabilir.

Son yıllarda yenilenebilir enerji sektöründeki gelişmeler sayesinde, güneş enerjisi artık dünyanın birçok yerinde fosil yakıtlardan daha ucuz hale gelmiştir.

Birçok etmenin bir araya gelmesi güneş enerjisi panellerinin verimini etkilemektedir. Fakat panellerin verimini artıran öncelikli durumlar arasında düzenli ve sistematik bir şekilde yapılan bakım ve temizlik çalışmaları vardır.

12.05.2019 tarih ve 30772 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında mesken, ticarethane ve sanayi abonelikleri olan gerçek ve tüzel kişiler çatı ve cephelerine lisanssız elektrik üretimi kapsamında Güneş Elektrik Santrali (GES) kurulumu yapabilirler. Mesken aboneliğine sahip kullanıcılar için üst sınır 25 kW, ticarethane ve sanayi aboneliklerinde mahsuplaşmalı sistemde üst sınır 5 MW olarak belirlenmiştir. Ancak ticarethane ve sanayi aboneliklerinde sözleşme gücünden fazla üretim tesisi kurulumu yapmak yönetmelik gereği mümkün değildir. Öz tüketim amaçlı yapılacak tesislerde üst sınır uygulaması bulunmamaktadır.

GES hem arazilere hem de bina çatı ve cephelerine kurulabilmektedir. GES yapılacak araziler tarıma elverişli olmayan araziler olmalıdır ve bu durum kurum onayıyla belgelenmelidir. Bu araziler üzerinde verimli çalışmalar yapılabilmesi için çoğunlukla düzgün ve kuzeye eğimli olmayan araziler tercih edilmelidir. Çatılar için ise, her türlü çatı üzerine farklı uygulama yöntemleri ile GES yapılabilmektedir. Burada önemli olan, yapıların statik olarak GES yükünü taşıyıp taşıyamadığı ve rüzgar kuvvetine karşı dayanıklı olmasıdır. Statik olarak GES yapımına uygun olmayan yapılar, gerekli güçlendirme işlemleri yapılarak uygun hale getirildiğinde GES uygulaması yapılabilir.

Çatı uygulamalarında bina yönleri, eğim açıları ve azimuthları sistem performansını etkileyen etkenlerden bazılarıdır. Doğru sistem eleman konfigürasyonları ve mühendislik tasarımları ile bu etkenler minimize edilebilmektedir. GES kurulumları için çatılarda yeteri kadar alan mevcut değilse bina cepheleri de GES kurulumları için uygun alanlardır. Bina cephelerine yapılacak GES uygulamalarının verimi, lisanslı programlarda yapılan simülasyon raporları sonucu çatılara oranla yaklaşık %30 oranında daha düşüktür ve kuzey cepheye uygulama yapılmaması gerekir.

GES sisteminde üretim için en önemli materyal güneş panelidir. Güneş panelleri için üreticiler 25 yıl boyunca lineer performans garantisi vermektedir. Güneş panellerinde ilk gün ışığına çıktıklarında %2 ile 3 arasında bir LID kaybı oluşur, 25 yıl boyunca ise her yıl %0,5 ile 0,7 oranında kayıplar meydana gelmektedir. 25. yılın sonunda güneş panellerinin performansı %80-85’lere ineceği öngörülmektedir. 25. yılın sonrasında ise bu kayıp oranlarının ne derecede düşebileceği öngörülemediği için sistem üretime oluşacak kayıplar ile devam edecektir.

GES için yapılacak ilk yatırımların geri dönüş süreleri, meskenler için ortalama 6-8 yıl, sanayi ve ticarethaneler için ise ortalama 4-6 yıl arasındadır.

Lisanssız elektrik üretimi kapsamında yapılan tesislerde üretilen enerjinin fazlası şebekeye verilir, geceleri ise ihtiyaç halinde şebekeye verilmiş olan enerjiyi indirimli dağıtım bedeli ödeyerek kullanılır. Ay sonunda üretilen enerji ve tüketilen enerji mahsuplaştırılarak faturalandırma işlemi yapılır. Tüketilen enerji fazla ise dağıtım şirketi aradaki fark kadarını faturalandırır, üretilen enerji fazla ise üretici aradaki fark kadarını EPDK’nın (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) her üç aylık dönemde belirlediği elektrik birim fiyat tarifesi üzerinden belirlenen abonelik grubu tarifesinden dağıtım şirketine fatura eder.

GES için depolama sistemleri de yapılabilir. Üretilen enerjinin anlık ihtiyaç fazlası kısmı akülerde depolanarak geceleri ve anlık yüksek güçlü tüketimlerde kullanılabilir. Depolama maliyetlerinin yüksek olması ve aylık mahsuplaşma sisteminin bir nevi şebekeyi depolama olarak kullanmaya imkan sağlamasıyla günümüzde fazla tercih sebebi olmasa da gelecek yıllarda depolamalı sistemler elektrik üretim sistemlerinin vazgeçilmez birer parçası olacaktır. Yine de günümüzde şebekeye bağlantısı olmayan yerlerde ve sıklıkla enerji kesintisi yaşanan yerlerde depolamalı çözümler büyük fayda sağlamaktadır.

GES kurulum işlemleri yapılabilmesi için dağıtım şirketi veya bağlı bulunulan OSB’lerden çağrı mektubu alınması gereklidir. Çağrı mektubu başvuru ve neticelenmesi yaklaşık olarak 2-3 ay aralığındadır. Çağrı mektubu alınma işlemi tamamlandıktan sonrasında dağıtım şirketine ya da TEDAŞ’a proje onay işlemleri yapılmalıdır. Proje onay işlemleri sonrasında GES kurulum işlemleri tamamlanarak kabul sürecine geçilir. Toplamda1 MW’lık bir tesis için bu süreç 5 ay civarlarında sürmektedir. Kapasitenin küçülmesi halinde prosedürler sebebiyle süre çok fazla kısalmayacağı gibi, kapasite büyüdüğünde de doğrusal artmayacaktır. Örneğin 3 MW kapasiteli bir tesis için bu süre toplamda 6 ay civarında olacaktır.

Güneş panelleri yüzeye gelen ışığa ve ortam şartlarına bağlı olarak üretim yapar. Hava sıcaklığı 25 °C’nin altına indiğinde daha performanslı çalışır. Ne kadar fazla güneş ışığı alırsa o kadar fazla enerji üretimi gerçekleşir. Panellerin üzeri tamamen karla kaplanırsa ve havada yoğun bir sis oluşursa bu durumlarda neredeyse enerji üretmeyecek seviyeye düşer. Bu durumların dışında ne kadar çok güneş olursa o kadar fazla üretim gerçekleşir. Türkiye genelinde GES’ler yaz-kış ortalama günlük 4,3 saat boyunca tam kapasite üretim yapar.

Çoğu hava koşullarında, güneş paneli cam yüzeyini temiz tutmak için normal yağışlar yeterlidir. Toz veya kir birikmesi fazlalaşırsa, cam yalnızca yumuşak bir fırça ve kireçli olmayan temiz su kullanılarak temizlenebilir. Güneş panelinin zarar görebileceği herhangi bir ısıl şok oluşmasını önlemek için modüller, çok sıcak günlerde soğuk su ile temizlenmemelidir. GES bakımı yılda 2 kez uzman ekipler tarafından yapılmalıdır. Uzman ekipler bakım esnasında, sistem ekipmanlarında hasar kontrolü, termal kontroller, kablo bağlantı noktalarında kontroller, uyarı levha kontrolleri ve yangın tüpü kullanım tarihi kontrolü gibi kontroller yapmaktadır. Bu kontroller sistem elemanlarının çalışmasına engel olabilecek durumların önüne geçmek ve GES çevresinde bulunan yabancıların sistemden zarar görmesini engellemektir. Dilerseniz ayrıntılı bilgi için "Güneş Paneli Temizliği Nasıl Yapılır?" yazımıza göz atabilirsiniz.

Sistemin yıldırımdan etkilenmemesi ve zarar görmemesi için, sistem tasarımları yapılırken gerekli koruma elemanları ile sistem tasarlanmalıdır. Paratonerler sahada koruma çaplarına dikkat edilerek konumlandırılmalı ve uygun tipte parafudrlar ile sistem ekipmanları korunmalıdır.